Definicja - czyli czym właściwie jest droga

Najbardziej ogólną z definicji słowa droga podaje ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. z 2020 r. poz. 110). Według jej zapisów, jako drogę należy rozumieć wydzielony pas terenu składający się z jezdni, pobocza, chodnika, drogi dla pieszych lub drogi dla rowerów, łącznie z torowiskiem pojazdów szynowych znajdującym się w obrębie tego pasa, przeznaczony do ruchu lub postoju pojazdów, ruchu pieszych, jazdy wierzchem lub pędzenia zwierząt.

Bardziej precyzyjną (pod względem technicznym) definicję podaje ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz.U. z 2018 r. poz. 2068), według której przez drogę należy rozumieć budowlę wraz z drogowymi obiektami inżynierskimi, urządzeniami oraz instalacjami, stanowiącą całość techniczno-użytkową, przeznaczoną do prowadzenia ruchu drogowego, zlokalizowaną w pasie drogowym.

Klasyfikacja - rodzaje dróg publicznych w Polsce

Podstawowy podział dróg, według zapisów ustawy o drogach publicznych, to podział na drogi wewnętrzne oraz drogi publiczne

Drogi wewnętrzne

Drogą wewnętrzną jest według zapisów ustawy droga, droga rowerowa, parking lub plac przeznaczony do ruchu pojazdów, niezaliczone do żadnej z kategorii dróg publicznych i niezlokalizowana w pasie drogowym drogi publicznej.

Drogi wewnętrzne, nazywane także niepublicznymi, mogą być ogólnodostępne (na przykład drogi osiedlowe, drogi dojazdowe do gruntów rolnych i leśnych, place przed dworcami kolejowymi bądź autobusowymi), bądź znajdować się na terenach prywatnych, czy zamkniętych dla ruchu publicznego.

Zasady poruszania się po drogach wewnętrznych określa zarządca drogi, lub jeśli go nie ma - właściciel terenu, na którym znajduje się droga. Wyjątkiem jest przypadek, w którym wyznaczono strefę zamieszkania, bądź strefę ruchu - w takiej sytuacji stosuje się przepisy ustawy Prawo o ruchu drogowym. pozostałych drogach wewnętrznych stosuje się zasady opisane w ustawie, w zakresie koniecznym do uniknięcia zagrożenia bezpieczeństwa osób, bądź wynikającym ze znaków lub sygnałów drogowych. Kierowca wyjeżdżający z drogi niepublicznej na publiczną, powinien ustąpić pierwszeństwa innym pojazdom i uczestnikom ruchu.

Drogi publiczne

Drogi publiczna, to według definicji droga zaliczona na podstawie ustawy (o drogach publicznych) do jednej z kategorii dróg, z której może korzystać każdy, zgodnie z jej przeznaczeniem, ograniczeniami i wyjątkami określonymi w tej ustawie lub innych przepisach szczególnych.

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 2 marca 1999 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie (Dz.U. z 2016 r. poz. 124), podstawowym podziałem dróg publicznych w Polsce jest podział na klasy i wspomniane wyżej kategorie.

Klasy dróg publicznych

Klasy dróg publicznych określają pewien zbiór wymagań technicznych, wynikających z cech funkcjonalnych danej drogi. Wyróżnia się siedem klas, oznaczonych symbolami literowymi pochodzącymi od danego rodzaju dróg. Klasy dzielą się następująco, począwszy od tych o najwyższych parametrach technicznych:
1) A - autostrady;
2) S - drogi ekspresowe;
3) GP - główne ruchu przyspieszonego;
4) G - główne;
5) Z - zbiorcze;
6) L - lokalne;
7) D - dojazdowe.

Więcej o projektowaniu dróg

Autostrady

Autostrady są najważniejszymi drogami krajowymi, obsługującymi trasy międzynarodowe i międzyregionalne. Według definicji z przytoczonych na wstępie ustaw, autostrady charakteryzują się przede wszystkim ograniczoną dostępnością, posiadaniem dwóch trwale rozdzielonych jednokierunkowych jezdni, przeznaczone są wyłącznie do ruchu pojazdów samochodowych, nie dopuszcza się na nich ruchu poprzecznego.Autostrady oznacza się w Polsce znakiem białego wiaduktu nad dwiema białymi jezdniami na niebieskim tle. Poszczególne autostrady nazywa się numerem poprzedzonym literą A, ich oznaczenia podaje się na znakach o czerwonym tle. Drogowskazy na autostradach mają niebieskie tło.

Drogi ekspresowe

Droga ekspresowa z kolei również jest drogą publiczną o ograniczonej dostępności, przeznaczoną wyłącznie do ruchu pojazdów samochodowych, natomiast może być jednojezdniowa, ma więcej węzłów a wyjątkowo nawet skrzyżowania, w terenie zabudowanym może być zaprojektowana dla niższych prędkości niż autostrada. Posiada również węższe pasy ruchu i może posiadać węższe pasy awaryjne i pobocza. Drogi ekspresowe oznacza się w Polsce znakiem białego samochodu zwróconego frontem do kierowcy, na niebieskim tle. Numeracja dróg ekspresowych poprzedzona jest literą S, oznaczenia ekspresówek, jak potocznie nazywa się te drogi, podawane są również na znakach o czerwonym tle. Drogowskazy na drogach ekspresowych mają zielone tło.

Drogi główne ruchu przyspieszonego

Drogi główne ruchu przyspieszonego nazywane są potocznie drogami szybkiego ruchu. Wymagania techniczne i użytkowe dla tych dróg zależne są od prędkości projektowych, które mogą wynosić 60 bądź 70 km/h na terenie zabudowy, oraz 60, 70, 80 i 100 km/h poza terenem zabudowy.

Drogi główne

Drogi główne charakteryzują się prędkościami projektowymi 50 i 60 km/h w terenie zabudowanym, oraz 50, 60 i 70 km/h poza terenem zabudowanym.

Drogi zbiorcze

Drogi zbiorcze są to drogi o dopuszczonych prędkościach projektowych 40, 50 i 60 km/h zarówno w terenie zabudowanym jak i poza nim.

Drogi lokalne

Drogi lokalne posiadają prędkości projektowe 30 i 40 km/h w terenie zabudowanym, oraz 40 i 50 km/h poza nim.

Drogi dojazdowe

Dla dróg dojazdowych prędkość projektowa w terenie zabudowanym wynosi 30 km/h, natomiast poza nim - 30 i 40 km/h.

Kategorie dróg publicznych

Kategorie dróg publicznych dzielą drogi na cztery grupy, w związku z ich funkcją w sieci drogowej, w następujący sposób:
1) krajowe - klasy A, S, GP;
2) wojewódzkie - klasy GP lub G;
3) powiatowe - klasy GP, G lub Z;
4) gminne - klasy GP, G, Z, L lub D.

Kwestie związane z zarządzaniem poszczególnymi kategoriami dróg reguluje ustawa o drogach publicznych.

Za sprawowanie nadzoru nad zarządzaniem siecią dróg publicznych w Polsce odpowiedzialny jest minister właściwy do spraw transportu. Do zakresu jego obowiązków należy między innymi określanie kierunków rozwoju sieci drogowej, wydawanie przepisów techniczno-budowlanych dotyczących dróg i obiektów mostowych, oraz sprawowanie nadzoru nad Generalnym Dyrektorem Dróg Krajowych i Autostrad.

Drogi krajowe

Drogi krajowe nazywane są numerami jedno- bądź dwucyfrowymi. Najważniejsze szlaki tranzytowe posiadają niższe numery. Drogi o przebiegu zbliżonym do południkowego mają numery nieparzyste, natomiast te o przebiegu zbliżonym do równoleżnikowego - numery parzyste. Autostrady i ekspresówki są budowane równolegle do najważniejszych dróg krajowych otrzymują dotychczasowy numer drogi krajowej, natomiast pierwotna droga krajowa albo zachowuje swoją kategorię, otrzymując jednocześnie numer zwiększony o 90 (w sytuacji gdy nowo wybudowana droga jest autostradą płatną, a droga krajowa stanowi alternatywną drogę bezpłatną), bądź otrzymuje kategorię drogi wojewódzkiej, i otrzymuje nowy numer ewidencyjny, właściwy dla tej kategorii.

Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad jest centralnym organem administracji rządowej, będący zarządcą dróg krajowych z wyłączeniem odcinków w obrębie miast na prawach powiatu (dla nich zarządcą jest samorząd miejski - prezydent miasta) oraz odcinków płatnych autostrad (dla których zarządcą jest koncesariusz po podpisaniu umowy konesyjnej). Podlega mu Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad (w skrócie GDDKiA), która jest centralnym urzędem administracji rządowej. Centrala Dyrekcji znajduje się w Warszawie, natomiast posiada ona również 16 oddziałów terenowych, których obszarami działania są poszczególne województwa.

Drogi wojewódzkie

Do dróg wojewódzkich zalicza się drogi stanowiące połączenia między miastami, mające znaczenie dla województwa. Zaliczenie drogi do kategorii dróg wojewódzkich i ustalenie ich przebiegu realizowane jest na drodze uchwały sejmiku wojewódzkiego. Drogi wojewódzkie posiadają trzycyfrowe oznaczenia ewidencyjne.  Opisywane są na znakach czarnymi literami na żółtym tle.

Według zapisów ustawy, zarządcami na drogach wojewódzkich są zarządy województw. Obowiązki zarządcy pełnią zarządy dróg wojewódzkich, powołane przez sejmiki województwa. Liczba zarządów dróg wojewódzkich odpowiada liczbie województw.

Lista nazw poszczególnych zarządów dróg wojewódzkich, miast w których posiadają one swoje siedziby oraz adresy ich stron internetowych:
1) województwo dolnośląskie - Dolnośląska Służba Dróg i Kolei we Wrocławiu
2) województwo mazowieckie - Mazowiecki Zarząd Dróg Wojewódzkich w Warszawie
3) województwo podkarpackie - Podkarpacki Zarząd Dróg Wojewódzkich w Rzeszowie
4) województwo podlaskie - Podlaski Zarząd Dróg Wojewódzkich w Białymstoku
5) województwo świętokrzyskie - Świętokrzyski Zarząd Dróg Wojewódzkich w Kielcach
6) województwo wielkopolskie - Wielkopolski Zarząd Dróg Wojewódzkich w Poznaniu
7) województwo zachodniopomorskie - Zachodniopomorski Zarząd Dróg Wojewódzkich w Koszalinie
8) województwo kujawsko-pomorskie - Zarząd Dróg Wojewódzkich w Bydgoszcz
9) województwo pomorskie - Zarząd Dróg Wojewódzkich w Gdańsku
10) województwo śląskie - Zarząd Dróg Wojewódzkich w Katowicach
11) województwo małopolskie - Zarząd Dróg Wojewódzkich w Krakowie
12) województwo lubelskie - Zarząd Dróg Wojewódzkich w Lublinie
13) województwo łódzkie - Zarząd Dróg Wojewódzkich w Łodzi
14) województwo warmińsko-mazurskie - Zarząd Dróg Wojewódzkich w Olsztynie
15) województwo opolskie - Zarząd Dróg Wojewódzkich w Opolu
16) województwo lubuskie - Zarząd Dróg Wojewódzkich w Zielonej Górze

Drogi powiatowe

Drogi powiatowe (w skrócie DP) to ciągi stanowiące połączenia miast będących siedzibami powiatów z siedzibami gmin i siedzib gmin między sobą. Zaliczenie do kategorii dróg powiatowych oraz ustalenie ich przebiegu następuje w drodze uchwały rady powiatu w porozumieniu z zarządem województwa, po zasięgnięciu opinii wójtów (burmistrzów, prezydentów miast) gmin, na obszarze których przebiega droga, oraz zarządów sąsiednich powiatów. Nazwy dróg powiatowych składają się czterech cyfr oraz oznaczenia literowego, mającego związek z województwem, na terenie którego położona jest dana droga.

Wyróżniki województwa są następujące:
1) B – dla dróg w województwie podlaskim
2) C – dla dróg w województwie kujawsko-pomorskim
3) D – dla dróg w województwie dolnośląskim
4) E – dla dróg w województwie łódzkim
5) F – dla dróg w województwie lubuskim
6) G – dla dróg w województwie pomorskim
7) K – dla dróg w województwie małopolskim
8) L – dla dróg w województwie lubelskim
9) N – dla dróg w województwie warmińsko-mazurskim
10) O – dla dróg w województwie opolskim
11) P – dla dróg w województwie wielkopolskim
12) R – dla dróg w województwie podkarpackim
13) S – dla dróg w województwie śląskim
14) T – dla dróg w województwie świętokrzyskim
15) W – dla dróg  w województwie mazowieckim
16) Z – dla dróg w województwie zachodniopomorskim

Zarządzanie drogami powiatowymi należy do obowiązków zarządów powiatów, natomiast obowiązki te wykonują zwyczajowo podlegające im zarządy dróg powiatowych, bądź starostwa powiatowe (w miastach na prawach powiatu - urzędy miejskie).

Drogi gminne

Drogi gminne to ciągi o znaczeniu lokalnym niezaliczone do innych kategorii, będące uzupełnieniem sieci dróg, służące miejscowym potrzebom. Zaliczenie do tej kategorii i ustalenie ich przebiegu następuje w drodze uchwały rady gminy, po zasięgnięciu opinii właściwego terytorialnie zarządu powiatu. Drogi gminne posiadają oznaczenia składające się z sześciu cyfr, oraz wyróżnika literowego, o znaczeniu jednakowym, jak w przypadku dróg powiatowych

Zarządzanie drogami gminnymi należy do obowiązków wójta (burmistrza, prezydenta miasta).